İSTİSHAB
Sözlükte sohbette bulunmak veya sohbeti devam ettirmek demektir. Bir fıkıh usulü terimi olarak istishâb; geçmişte sabit olan bir durumun, değişikliğe dair delil bulunmadıkça, halihazırda da varlığını koruduğuna hükmetmek, anlamına gelir. Bir meselede, Kitap, Sünnet,İcmâ’ veya Kıyas delillerinde özel bir hüküm bulunamadığı zaman, müctehid “istishâb” yoluyla çözüm getirebilir.
Meselâ; bir kimsenin bir kadınla evliliği sabitse, evliliğin sona erdiğine dair delil ikâme edinceye kadar, aralarında nikah bağının devam ettiğine hükmedilir. Bir kimse abdest aldıktan sonra, abdesti bozan durumlardan birisi bilinmedikçe, onun abdestli olduğu kabul edilir. Kaybolmuş ve sağ olupolmadığı bilinmeyen kimse (mefkûd)nin durumu istishab kuralına göre çözümlenmiştir. Kısaca; mefkûda ait olduğu bilinen haklar konusunda öldüğüne dair delil bulunmadıkça sağlara uygulanan hükümler uygulanır. Malları mirasçılarına taksim edilmez, karısı başkası ile evlenemez. Çünkü kaybolduğu zaman, sağ olduğu kesin olarak biliniyordu. Öldüğüne dair delil bulununcaya kadar “sağ olma” vasfının devam ettiği kabul edilir. Ancak bu konuda mirasçıların, özellikle eşinin karşılaşacağı sıkıntıları hafifletmek için, kaybolan kişi hakkında mahkemece hükmen ölümüne karar verilebilir. Hanefilere göre, bu hüküm için mefkûdun akranının göçüp gitmesi veya 90 yaşına ulaşması, Malikilere göre ise dört yılın geçmesi gereklidir. Savaş sırasında kaybolanlar için gerekli süre ise, muharip ve esirlerin dönüşünden itibaren bir yıldır.101
(kaynak : Hamdi Döndüren).
|